شهر زیر زمینی نوش آباد کاشان

شهر زیرزمینی نوش آباد در واقع بزرگترین نمونه ی معماری دست کن جهان است . نمونه ی منحصر به فرد از یک ساختار نظامی و دفاعی در زیر شهر نوش آباد است که امروزه به شهر زیر زمینی اویی نیز شهرت دارد . این شهر رمز آلود توسط مقنی های ماهر و با حفر تونل هایی در دل زمین ساخته شده است.

تنها راه ورود به این دنیای رمز آلود ورودی هایی است که تنها ۱۲۰ متر ارتفاع دارد و فقط یک نفر را از خود عبور می دهد. ساختاری متراکم و تودرتو با راهروهای فراوان در عمق زمین که پس از طی مسافتی به قسمت های اصلی با ارتفاع ۱۸۰ سانتی متر می رسد .

وقتی که در شهر زیر زمینی قرار گرفته اید هیچ صدایی از طبقه بالا که شهر است به گوش نمی رسد.

جالب است بدانید که این شهر نمناک و نیمه تاریک که درواقع طبقه ی زیرین شهر نوش آباد کاشان است که در سال ۱۳۸۳ به طور کاملا اتفاقی در زمان حفر چاه آب و در اثر سقوط یکی از مقنی ها در آن ، کشف شد.

تاریخ ایجاد شهر به دوران ساسانی می رسد اما در دوره های بعد در طول ۵۰۰ سال تکامل یافته و در زمان سلجوقیان ، صفویان و حتی قاجار نیز مورد استفاده بوده است. این شهر ارزشمند در سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۵۸۱۶ به ثبت میراث فرهنگی رسیده است .

شهر زیرزمینی اویی در سه طبقه در عمق ۴ تا ۱۸ متری زمین ، شکل گرفته اما امروز تنها قسمت هایی از آن قابل دسترسی است . ساختار شهر به حدی متراکم و پیچیده است که هنوز به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته و تحقیقات در مورد آن ادامه دارد. گمان می رود این شهر در حدود ۱۵ هزار متر مربع وسعت داشته باشد.

راز بزرگی که در دل اویی نهفته است ، سیستم تهویه آن است . آغاز کانال های شهر از سطح زمین و ساختار U شکل آنها علاوه بر عبور و مرور افراد در مواقع نا امنی ، ورود و خروج هوا را نیز در آن ممکن کرده است. سازندگان آن با هوش و ذکاوت دیواره های این شهر را در کنار جریان های آب قنات قرار داده اند تا هوای خنک در آن جریان پیدا کند.

ایران به دلیل قرار گیری در شرایط خاص جغرافیایی ، همواره مورد تجاوز و تاخت و تاز اقوام مختلف بوده است .به همین دلیل لزوم وجود ساختاری دفاعی در همه ی دوران ها احساس می شده است . یکی از انواع ساختار های دفاعی ، پدافند غیرعامل است .

پدافند غیر عامل مجموعه اقداماتی است که به وسیله ی آن ها نیروی انسانی و تجهیزات حفظ شده اما خسارتهایی به دشمن و تجهیزاتش وارد می شود . اویی ، نمونه ی بی نظیر پدافند غیر عامل است . ساختار پیچیده ی آن به گونه ای طراحی شده است که امکان استتار و دفاع در برابر دشمن را در هر شرایطی فراهم می کند .

ویی در زمان حمله مغول پناهگاهی امن برای ایرانیان بوده است .در قسمت هایی از این ساختار ، چاه و چاهك‌هايي مشاهده مي‌شود كه به سختي مي‌توان وارد آن شد. ارتفاع اين چاهك ‌ها ۳ تا ۵ متر است كه راه ارتباطي به طبقات بعدي است. پس از ورود به چاهک ها و طی مسافتی به صورت عمودی به سمت پایین ، راه به صورت افقی ادامه پیدا کرده و دوباره به سمت بالا خواهد رفت .

با این طراحی U شکل هر كس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزير بايد از پايين به بالا حركت كند كه قدرت دفاعي افراد مهاجم را به صفر مي‌رساند و اين ساختار دفاعي به‌گونه‌اي است كه تسلط كافي را براي مقابله با دشمن فراهم مي‌كند.

علاوه بر این بر روی چاهک ها درپوش هایی سنگی تعبیه شده كه در مواقع احساس خطر يا ورود دود به طبقات با تخته سنگ دريچه مسدود می شده است. در دهانه هر چاهك تعدادي قلوه سنگ ديده مي شود که اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته باشد با سنگ‌ها كه حكم وسايل و ابزار دفاعي را داشته بر سر مهاجمين بکوبند.

اتاق ها، که محل اسکان خانواده ها در زمان خطر بوده ، به شکل تو در تو و با راه رو های زاویه دار که دید مستقیم را با فضای بعدی از بین می برد ساخته شده است.

راه ورودی شهر از چاه های ساختگی در خانه ها بوده است . در هنگام درود افراد به شهر زیرزمینی ، فردی که جلوتر از همه بوده چراغ‌ها را روشن و آخرین نفر چراغ ها را خاموش می کرده تا اگر دشمنی به دنبال آنهاس است ، راه را پیدا نکند، راه رو ها به گونه ای طراحی شده که فقط یک نفر را از خود عبور می دهد .از بعضی جاها باید به صورت خم و در جاهایی هم باید به صورت سینه خیز عبور کرد.

همچنین ایجاد فضاهایی در بدنه دیوار ها برای استتار افراد در زمان تعقیب و گریز و راه های مخفی جهت غافلگیری دشمنان از شاخصه های دفاعی شهر به شمار می رود.

قتی وارد اویی می شویم در واقع با شهری سرو کار داریم که دارای همه ی امکانات برای اسکان موقت اهالی یک شهر است . سرویس های بهداشتی ، پایاب برای دسترسی به آب و انبار آذوقه در شهر تعبیه شده است . برای تامین روشنایی آن در ۲۰ سانتی متری زیر سقف و به فاصله ۱ متر در سراسر بدنه اتاق ها ، محلی برای چراغ های پیه سوز قرار دارد . یکی از چراغ های پیه سوز کشف شده در این شهر ، قدمتی ۷۰۰ ساله دارد.

در لغت نامه دهخدا « اوي » واژه‌اي است که در گويش كاشاني معادل « آهاي » فارسي قرار مي گيرد. به لحاظ ساختار تو در تو و تاريك بودن شهر زيرزميني در قديم افراد براي پيدا كردن يكديگر با صداي بلند با كلمه « اوي » همديگر را صدا مي‌كرده‌اند. همچنين گفته می شود که مقنی ها برای هنگام حفر شهر زيرزميني، برای جابه جایی خاک از ظرف هایی به نام دلو ، استفاده می کردند. وقتي دلو پر از خاك مي‌شده مقني فرياد مي‌زده « اوي » و فردي كه مسئول بالا كشيدن دلو بوده است با شنيدن آن متوجه مي‌شده كه باید دلو را بالا بکشد.